Извадок од романот „Девет приказни за госпоѓица Сит“ од Билјана С. Црвенковска

Ги мразеше дебармаалските кафеани. Секогаш ќе сретнеш многу повеќе луѓе кои не сакаш да ги видиш, одошто оние што сакаш. А и тие ќе те видат тебе. Зошто седнаа токму таму? Тоа не беше место за сериозни муабети.

Веројатно затоа и не зборуваа. Молчеа и пиеја ракија. Повремено се поздравуваа со некого. Мала кисела насмевка, од оние што ги возвраќаш кога не ти е до ништо, а најмалку до смеење.

Му го студираше лицето. Се гледаше дека собира во себе, како и секогаш. Зборовите со клешти да му ги влечеш и пак нема ништо да дознаеш. Ни што му пречи, ни што го мачи, ни што размислува…

Толку беа различни во тој поглед. Таа сè правеше поинаку: веднаш, без колебање, без размислување, без затворање во себе. Можеби затоа и дојдоа дотука, до ова место каде што се сега. Ни ваму, ни таму. Чистилиште. Или ќе ги биде или нема. Тоа мораа да го одлучат сега и овде, во кафеанава. Нема потреба да се одолжуваат работите, особено затоа што не мирисаа убаво. Работите. Мирисаа на крај. А мирисот на крајот нема кој не го почувствувал и не го препознава.

Повторно се задлабочи во неговото лице. Тој ја игнорираше, не го креваше погледот од проклетата чашка. И тогаш, без да сака, мислите ѝ прошетаа накај Дарко. Дарко, кој можеби во истиот тој миг мислеше на неа. Можеби.

А Дарко беше нов и интересен. Секси. Кога ќе помислеше на него ја лазеа морници. Се смешкаше во себе. Не, не се смешкаше, се смееше! Не можеше да престане да се смее, а срцето ѝ потскокнуваше и се прпелаше и бараше уште и уште и уште.

Но, Дарко беше некаде на друго место. И сè уште беше фикција. Сон. Фантазија. Можеше да стане реалност или не. Сè зависеше од она што ќе се случи во оваа кафеана, во ова гадно, спарно попладне.

Се слушна силно тропотење. Што беше тоа? Само да не е уште еден земјотрес! Колку се плашеше од земјотресите, боже! Но, не, ова не беше земјотрес, туку сосема друг тип врева…

Покрај кафеаната, по улицата веднаш до нив, протрча црн коњ. Прекрасен, величествен коњ со лелеава црна грива. Како од никаде, галопираше среде улицата. Коњите се неретка глетка по скопските улици, но обично тоа беа измачени, кутри, слабички животни кои ја делеа судбината на нивните сопственици, едвај крпејќи се да преживеат. Но, овој не беше од тие коњи, туку беше вистински убавец, нескротлив, лут и бесен како тукушто да истрчал низ портите на адот. Пролета покрај нив и исчезна без трага.

Веднаш по него, како да го прогонува сакајќи да го фати, профучи силен, сахарски ветар. Пеколен. Со себе носеше облаци прав и сето ѓубре од улиците, сета сиромаштија и несреќа. Им ги наполни очите, устите, срцата…

Немо се погледнаа. Сè беше сосема извртено, лудо и надреално во ова топло, тешко неделно попладне.

– Ајде да си одиме – рече тој. – Не можам веќе да седам тука.

Таа кимна со главата. Побараа сметка, брзо платија, станаа и излегоа на улицата. Се мушнаа во првата потивка уличка и дури тука го забавија чекорот.

Молчеа и одеа нога пред нога.

Одеднаш, посака да го фати за рака, како некогаш, но се воздржа. Од каде дојде тој порив? Не ѝ беше јасно.

Гледаше наоколу. Дрвјата веќе почнале да жолтеат, а летото никако да заврши. Долго, топло, мачно лето. Можеби и топлината е виновна што луѓето се нервозни и нетрпеливи еден кон друг. И загадениот воздух. И скопскиот асфалт. И беспарицата.

Поголемиот дел од кавгите им беа поврзани со пари и сметки: што треба да плати секој и што треба да одржува секој во станчето од четириесетина квадрати. Кој колку придонел, кој што направил, а кој не. Ќе има ли доволно за кирија и сметки? Кој колку треба да плаќа. Кој купил нешто што не требало да се купи. И кој троши за цигари наместо да се откаже од пушење.

Полека се приближуваа до дома, а тоа не беше добар знак. Не смееја да влезат дома пред да решат. Ако одлучат да се разделат, ќе ги спакува куферите и ќе се врати дома, кај нејзините. Така е најдобро. Што побрзо, уште истава вечер. Но, веќе беа блиску, а немаа решено ништо. Ако влезат дома, работите пак ќе се пикнат под тепих. Или под ќебе. Или кај и да е. Мораа да решат пред да го пречекорат прагот.

Зеде здив.

…

Издиша. Мора да му каже, сега! 

Ете, веќе се свечеруваше. Тенкиот срп на месечината белузлаво светеше на виолетовото небо. Го погледна неговото лице. Ѝ се стори многу бледо. Круговите под очите му беа темносиви и необично големи. Пак не спиел цела ноќ. Ѝ беше тешко, ужасно, ужасно тешко, но мораше да го почне муабетот, сега, веднаш!

Во делче од секундата нешто ѝ претрча пред нозе. Нешто мало, темно и топчесто, едвај забележливо. Се пикна под еден автомобил и писна.

Многу беше малечко и уште повеќе исплашено. Мачето гледаше во нив и одвреме-навреме тивко пискаше, со тенко, зарипнато гласче. Кутрото, на улица нема да преживее долго.

Клекна на асфалтот и ја подаде раката накај него, надевајќи се дека нема да избега. Мачето не мрдаше, беше стуткано и неподвижно. Таа полека, нежно го фати за горниот дел од вратот, зад главата и го повлече кон себе. Го зеде в раце и се исправи.

Мачето беше особено убаво и необично чисто за улично маче. Црно топче со долги влакна, некакво ангорче, кое штом го зеде в раце почна да преде и да се умилкува. Таа го припи во својата прегратка и се стопи. Во тој миг ја почувствува целата љубов на овој свет. Ги затвори очите, го слушаше тивкото предење и потона во океанот од безгранична љубов.

Кога ги отвори очите, се вчудовиди. Неговото лице беше тука, блиску до нејзиното. Тој гледаше де во мачето, де во неа, збунет и расеан. И тој ја почувствува, се разбира. Љубовта. Таа зрачеше од малото суштество и се ширеше и се распостилаше со огромна брзина низ улиците, низ маалото, низ пустиот, изгладнет град.

Таа го погледна во очи. Тој ѝ го задржа погледот, а потоа повторно се задлабочи во црното топче.

– Да го земеме – прошепоти. – Дома. Да го однесеме дома.

Таа писна од радост и го бакна, во уста, долго и нежно, заборавајќи на сè друго. Потоа уште повеќе го припи мачето кон себе и го забрза чекорот. Ќе треба да го искапи, да му купи храна, песок, коритце и нешто против болви… а да, и да му направи меко креветче, иако знаеше дека ќе сака да спие со нив на креветот. Не ѝ беше првпат да чува маче.

Додека портите од чистилиштето се затвораа зад нив, тие, прегрнати, со мачето меѓу нив, чекореа кон нивната зграда, кон нивниот малечок стан. Ноќта сосема го прекри градот, а месечевиот срп засвети посилно, со блескава, весела, жолтеникава светлина.

***

Таа ноќ, во Скопје беа направени петнаесет бебиња, од кои девет девојчиња и шест машки. Сите се родија девет месеци подоцна, живи и здрави.

---

Пост фестум:

Неколку денови подоцна налета на Дарко. Кога им се сретнаа погледите, тој засрамено ја сврти главата настрана, па малку поцрвенет промрмори:

– Слушај, онаа порака во неделата… бев пијан, знаеш.

– Порака? Каква порака?

– Па, во неделата вечер. Сакаш да ми кажеш дека не доби порака?

– Не, ништо не сум добила. Што беше пораката?

– Па, нема врска, батали, пијан бев…

Дарко одмавна со главата. Се гледаше дека не сака да открие што напишал, но од друга страна гореше од желба да дознае зошто никогаш не добил одговор.

– Ама, те молам, кажи ми што беше пораката, стварно не добив ништо – нестрпливо избрбори таа, додека срцето почнуваше да ѝ ита кон бездната што се отвораше под неа.

Дарко конечно ја погледна в очи.

– Напишав дека сум сам, во Маврово, дека пијам ракија… и дека сакам да дојдеш.

Двајцата молчеа и се гледаа. Бездната беше огромна, стрвна, безмилосна.

– Пијан бев… – додаде тивко тој.

– Ништо не ми стигна – прошепоти.

Се разделија брзо и без дополнителни објаснувања. Таа беше навикната. Да пропушта шанси. Да си ја поткаснува устата од мака. Да се прашува потоа како ќе беше да беше… Да се измачува. Да го бара дното што го нема. Да паѓа и да паѓа. 

Но, покрај тоа што беше шампион во паѓање, таа умееше и да лета. Одамна практикуваше летање, од дете. Најчесто тоа беше ниско летање, над покривите од куќите, но понекогаш, мошне ретко, успеваше да се вивне, високо, високо, над облаците…

И овој пат успеа. Брзо и безболно, веднаш по првиот пад. Оти, одлуката беше донесена. Немаше сомнежи, не се колебаше. Дома ја чекаа, во станчето од четириесетина квадрати, заспани и гушнати, еден друг човек и едно маче.